🐧Niezrozumiałe znaki skrzydłowe, czyli nauka podstaw podstaw - trochę o notacjach🎶

W serialu animowanym Pingwiny z Madagaskaru, w każdym odcinku Skipper podczas akcji pokazywał skrzydłami różne dziwne znaki. Pewnego dnia Szeregowy zdradził się, że nie wie co one oznaczają. Okazało się, że są to znaki skrzydłowe, pokazujące pingwinom przebieg akcji. Dla Skippera (i pewnie dla Kowalskiego), miały one kluczowe znaczenie, natomiast pozostali członkowie zespołu całkowicie je ignorowali. Brak profitu.

Podobnie jest z programowaniem w zespole - niektóre osoby mogą nie zwracać uwagi na rzeczy kluczowe dla innych. Przykładowo, diagramy UML mogą dostarczać wiedzy na temat działania projektu, natomiast mniej doświadczeni programiści i testerzy, nie umiejąc wywnioskować z nich informacji, mogą z każdą wątpliwością zwracać się do analityka. 

Dochodzi wtedy do nieporozumień - efektem pracy analityka są diagramy, ale jeśli nie stanowią one wspólnego języka między nim a programistą, współpraca jest utrudniona. 

Czasem jest też tak, że jedna osoba używa jakiegoś meta-języka, sposobu kodowania, który jest całkowicie niezrozumiały dla innych. W czasach gimnazjum nauczycielka angielskiego z uporem maniaka rozpisywała wymowę słówek w międzynarodowym alfabecie fonetycznym, ale nigdy nie wytłumaczyła nam co on oznacza. Jak to mówią - rzeczy oczywistych się nie wyjaśnia...

Znajomość różnych notacji odróżnia moim zdaniem profesjonalistów od amatorów. Bardziej dosadnie, nauczenie się ich jest wręcz niezbędne do osiągnięcia jakiegokolwiek poziomu w wybranej dziedzinie. Kilka przykładów:

• Jeśli nie znamy zapisu nutowego, nie będziemy dobrym muzykiem. 
• Aby dobrze programować, trzeba znać zapis matematyczny, 
• Rozwój w szachach jest trudny bez znajomości notacji algebraicznej. 
• Języki programowania są też pewną formą notacji, kontraktu między komputerem a programistą. 
• Dokumentacje wielu języków programowania są zapisywane w notacji BNF. 
• Dokumentacja CSS wykorzystuje własną formę notacji, na przykład typy danych umieszczane są w ostrych nawiasach
• Ciekawą notacją jest zapis ruchów kostką Rubika. 
• Chyba najtrudniejszą formą notacji z jaką się spotkałem są wyrażenia regularne.

Poznanie notacji daje nam ogromną dźwignię, ponieważ to właśnie na niej opiera się dalsza nauka pozostałych rzeczy związanych z dziedziną. Zwykle notacja wywodzi się z teorii naukowej, stanowi coś znacznie większego niż po prostu przemianowanie jednych symboli na drugie.

Jak najlepiej uczyć się różnych notacji?

Po pierwsze, należy zauważyć konieczność nauki. Bywa tak, że ignorujemy rzeczy które widujemy bardzo często, stają się one dla nas 'dziwnymi szlaczkami' czy 'chińskimi znaczkami'. Sprawy nie ułatwia fakt, że jesteśmy wręcz zasypywani różnymi aplikacjami do nauki oraz wideotutorialami. Dzięki temu, możemy na przykład nauczyć się grania prostych piosenek bez znajomości nut, albo pisać kod bez zrozumienia jak i dlaczego działa. Nauka w taki sposób jest długoterminowo trudna, ponieważ uczymy się pamięciowo, bez zrozumienia. Można za każdym razem grać (czy pisać kod) z nagraniem wideo, ale nie uczy nas to sposobów rozwiązywania problemów. Jeśli coś nie działa, zaglądamy do dokumentacji i wyłączamy ją, bo nic tam nie rozumiemy. Możemy w takim stanie trwać przez lata.

Osoba ciekawa i nastawiona na rozwój stwierdzi jednak że chce iść dalej. 

Pierwszym krokiem notacji może być zwykłe przeczytanie artykułu na Wikipedii na dany temat. Często okazuje się, że to co wydawało się dla nas przez lata niezrozumiałe, jest bardzo proste i przydatne. Wspomniana wcześniej notacja BNF składa się zaledwie z kilku symboli. Jeśli to za mało, bierzemy książkę i uczymy się zapisu, najlepiej jednocześnie trenując czytanie na przykładach. Jeśli naszym wyborem jest nauka UML, czytamy jak najwięcej diagramów starając się zwracać uwagę na wszystkie szczegóły. Jeśli czegoś nie wiemy, wracamy do dokumentacji i uczymy się ponownie. Powtórki powinny być regularne, najlepiej codzienne po kilka minut. Praca raz w tygodniu po 3 godziny odpada.

Niektóre notacje są bardzo trudne w samodzielnej nauce. Przykładem może być nauka cyrylicy czy zapisu nutowego. Trudność polega tutaj na tym, że do praktycznego wykorzystania, konieczna jest znajomość wielu symboli. Dodatkowo w cyrylicy mamy wielu false friends, niektóre litery po polsku znaczą zupełnie coś innego. 

Można tutaj zastosować metodę drobnych kroczków. Gdy uczymy się pisać na klawiaturze 10 palcami, to nie zaczynamy od przepisywania Pana Tadeusza. Pierwszego dnia uczymy się pisania literki F, drugiego F oraz J, a trzeciego, F, L oraz J (jak już opanujemy poprzednie). Z czasem opanowujemy całą klawiaturę. Podobnie z czytaniem różnych notacji. Możemy uczyć się małymi partiami, powtarzając materiał z poprzedniego dnia. Nowe rzeczy dodajemy, jak już poprzednie umiemy bardzo dobrze. Według amerykańskich naukowców 🧑🏻‍🔬w ten sposób wytwarzają się nowe połączenia w mózgu. 

Ucząc się innego alfabetu, zaczynamy od czytania pojedynczych znaków, następnie robimy ćwiczenia na dwu i trzyliterowe zbitki, wprowadzając z czasem nowe litery. 

Możemy wtedy też wracać do nauki na trudniejszych, losowych przykładach. Wdrażając się w nowy język programowania, możemy analizować kod na forum dla programistów, albo czytając pull requesty kolegów i sprawdzając, co robią poszczególne fragmenty kodu w dokumentacji. 

Nie byłbym sobą, gdybym nie polecił tutaj metody Anki.

Zwykle uczymy się czegoś nie dla samej nauki, ale do wykorzystania zdobytej wiedzy w użyteczny sposób. Po nauczeniu się podstawowych nut, możemy rozpocząć grę na instrumencie z notacji nutowej. Podczas programowania, usprawnionego wcześniejszą nauką notacji UML, będziemy wyciągali więcej informacji. Możemy wtedy douczać się tych rzeczy, których jeszcze nie wiemy i na które raz na jakiś czas będziemy napotykali. Moim zdaniem warto z takich szczególików robić fiszki i powtarzać je co jakiś czas.

Nie zapominajmy także o regularnych powrotach do nauki podstaw. Szachowi arcymistrzowie przerabiają (a przynajmniej przerabiali), podręczniki niższych kategorii, by nie zapomnieć o filarach swojego fachu. 

Mrowienie w głowie

Świadoma nauka trudnych rzeczy wymaga bardzo dużej koncentracji. Jest przeciwieństwem działań nawykowych, powtarzania różnych rzeczy, z jednoczesnym przeglądaniem Facebooka i oglądania czegoś na YouTube. 

Niektóre metody nauki mogą dawać zwodnicze poczucie robienia postępów. Wydaje mi się, że nauka cyrylicy w Duolingo jest zbyt prosta. Polega na dopasowywaniu całych słów do angielskich odpowiedników. Znacznie różni się to od wpisywania tekstu samodzielnie. Świadomy trening nowych umiejętności jest nieprzyjemny, ale daje przyjemne efekty.

Programowanie bez zagłębiania się w meandry dokumentacji jest przyjemne, ale dokładne sprawdzanie co na prawdę robią dane metody i zmaganie się z notacją matematyczną algorytmów, powoduje niepokój. Z czasem jednak zauważamy rezultaty, wiemy coraz więcej i widzimy szczegóły tam, gdzie inni ich nie dostrzegają. 

Literatura

1. Artur Król - Talent nie istnieje 
2. Opis notacji ECMAScript